XVI. Yüzyıl Şu’arâ Tezkirelerindeki “Üstatlık” ve “Yetiştiricilik” Kavramlarının Karşılaştırılmalı İncelemesi

Karşılaştırmalı Edebiyat Biliminin iki köklü yönelişi olan Fransız ve Amerikan okulları, çalışmalarını “ulusüstü” araştırmalarla sınırlarken son dönemde ortaya çıkan postmodern tutum aynı dilin ürünleri arasında da bu çalışmaların yapılabileceği görüşünü savunmaktadır. Bu çalışmada postmodern eğilimin bu öngörüsünden hareket edilerek XVI. yüzyıl şu’arâ tezkirelerindeki “üstatlık” ve “yetiştiricilik” kavramlarının karşılaştırmalı inceleme ve değerlendirilmesi yapılmaktadır. “Şu’arâ tezkireleri” biyografik künye yazıcılığını esas alan eserlerden biridir. Özellikle XVI. yüzyıl şair tezkirelerinde bir biyografide çoğunlukla şairin doğum yeri, adı, lakabı, öğrenim durumu, meslek veya makamı, başlıca hocaları, hayatındaki önemli değişiklikler, ölüm sebebi, varsa ölüm tarihi, mezarının yeri, edebî durumuyla ilgili değerlendirmeler, eserleri ve eserlerinden örnekler yer almaktadır. Tezkireciler, şairlerin edebî kişiliklerine yönelik değerlendirmeler yaparken bu iki kavram üzerinde ısrarla durmaktadırlar. Onlara göre “üstatlık” ve “yetiştiricilik” şairlerin şiir bilgisinin ve becerisinin yanı sıra başka alanlardaki yetkinliklerini de kapsar. Şairin değerini sadece şairliğiyle ölçmeyen tezkireciler, aynı zamanda onların “üstatlık” veya “yetiştiricilik” vasıfları taşımalarını da önemserler. Bu donanımlara sahip olanlar bazen “üstat” veya “yetiştirici” vasfıyla anılırken kimi zaman da “...devrânun ferzâne vü ferîdi ve zamânun yegâne vü vâhidi olmışdur” gibi tanımlayıcı ifadelerle tavsif edilirler. Tezkirecinin bu tutumu, şair değerlendirmelerinin sadece “üstatlık” ve “yetiştiricilik” yetenekleriyle sınırlandırılmadığını; şairin devrine etkisinin, dönemin edebî anlayışının ve değerler sisteminin de göz önünde tutulduğunu göstermektedir